Een crisis is een goede voedingsbodem voor speeches. Denk maar aan “We shall fight on the beaches” van Winston Churchill tijdens de tweede wereldoorlog. Of aan Joop den Uyl die tijdens de oliecrisis van 1973 het nieuwe normaal aankondigde met de woorden: “Wij zullen ons blijvend moeten instellen op een levensgedrag met een zuiniger gebruik van grondstoffen en energie. Daardoor zal ons bestaan veranderen.”
Een goede crisisspeech maakt korte metten met elk gevoel van verslagenheid. We zijn ineens weer hoopvol, actiebereid, of zelfs euforisch (Kijk maar eens naar de ‘We are not leaving speech’ uit The wolf of Wallstreet). Zijn we dit jaar in euforie geraakt door een speech? Eerlijk gezegd viel het ons een beetje tegen. We zagen vooral kille lijstjes, en gebekvecht. Dé grote verbindende Corona-speech moet misschien nog wel komen. Het is pas 21 december. Wie weet verrast koningin Elizabeth nog in haar kersttoespraak. Toch hebben we een top vijf samengesteld.
Nr. 5: Mark Rutte & Irma Sluis, persconferentie – 23 maart 2020.
We konden Mark Rutte niet weglaten. Geen enkele spreker wil het horen: “maar je stond er wel…”. Toch halen we dit afgezaagde compliment uit de kast. Rutte stond er wel. Keer op keer. Met de maatregelen die hij verkondigde kon hij het eigenlijk nooit goed doen. Er was altijd wel een groep of sector die zich te hard gepakt voelde. Dat moet hem toch ook niet onberoerd hebben gelaten. Wat ons betreft had Mark Rutte best wat meer van die emotie mogen laten zien. Waarom hebben we van al zijn speeches nu juist de persconferentie van 23 maart 2020 in het lijstje gezet? Het was de eerste persconferentie waar gebarentolk Irma Sluis prominent in het midden van het beeld stond. Zij was het die de kille lijstjes met maatregelen dit jaar een menselijk gezicht gaf.
4: Jay Francis – de persconferentie 2.0 – 14 december 2020.
Iemand die de afgelopen jaar de reacties losmaakte op Social Media is de energieke Jay Francis, beter bekend als Tisjeboyjay. Zijn Persconferentie 2.0 die hij op 14 december uitsprak werd al bijna 6,5 duizend keer gedeeld op Facebook. Met zijn hypersnelle vlogs in spoken-word-style is Jay – misschien wel onbedoeld – een exponent van het “nieuwe normaal”. Jay steekt zijn afkeer tegen het Coronabeleid van het kabinet niet onder stoelen of banken, maar blijft in zijn toon licht en positief. Jay verdient daarmee een plek in deze top 5.
3: Angela Merkel ‘Es is ernst!’ – 18 maart 2020.
Op 18 maart 2020 sprak Angela Merkel het Duitse volk toe. De ernst van de Corona-crisis werd door Merkel niet verbloemd. “We zijn sinds de Duitse eenwording, néé sinds de tweede wereldoorlog niet in een situatie geweest waarin het zo op gemeenschappelijk en solidair handelen aankomt.” Duidelijke woorden waarmee Merkel leiderschap toonde. Toch was in de speech ook ruimte voor empathie. “Natuurlijk is ieder van ons in zo’n situatie vol vragen en zorgen over hoe het verder gaat”. Uit de mond van ‘mutti Merkel’ klonken de woorden warm en gemeend. Wat ons betreft is deze speech een “textbook example” van een goede crisisspeech.
2: Kamala Harris, VP-elect speech – 7 november 2020.
Nou vooruit dan. Een speech waar Corona niet de hoofdrol heeft. Er gebeurde immers meer in de wereld. De presidentsverkiezingen in de VS bijvoorbeeld. Die leverden vooral gebekvecht op, met als tragisch dieptepunt het debat van 29 september. Toch was er een lichtpunt. In het midden van deze narigheid ontpopt Vice-President Kamala Harris zich als de meest presidentiële van het stel.
Tijdens haar eerste speech als “Vice-president elect” legde ze de nadruk op het feit dat ze de eerste vrouw in deze positie was. Dat levered fraaie quotes op zoals: “dream with ambition, lead with conviction, and see yourselves in a way others may not, simply because they may not have seen it before, but know that we will applaud you every step of the way.“. Wij geloven het helemaal. Waar kunnen we de poster bestellen?
1: Willem-Alexander, nationale herdenking – 4 mei 2020.
Op nummer één staat een speech die niet over Corona ging, en toch ook weer wel. De speech van koning Willem-Alexander tijdens de jaarlijkse nationale herdenking op 4 mei. Die maakte een verpletterende indruk. De betekenis van het ritueel is al jaren aan het veranderen. Er blijven steeds minder WO2-overlevenden over. De zwijgende lege Dam maakte dat duidelijker dan ooit.
Willem-Alexander bouwde zijn speech op rondom het beeld van de 93-jarige Sobibor-overlever Jules Schelvis. De oude breekbare man die standvastig overeind blijft staan na het meemaken van enorme verschrikkingen, was goed gekozen. Tussen de regels door klonk de boodschap: Als Jules Schelvis dát aankon, dan moeten wij ook uit de Corona-crisis kunnen komen.
Mocht je tijdens de komende dagen de lockdown helemaal zat worden, of moedeloos worden van de berichten over virusmutaties of tegenvallende cijfers, kijk dan nog maar eens naar deze speech. We kunnen het. Tot volgend jaar!